Genel özellikler
Azot elementi, doğal döngüsü olan, bakteriler tarafından tüketilmek suretiyle veya kimyasal yollardan değişik oksidasyon/redüksiyon kademelerinde farklı bileşikler oluşturabilir. Su kaynaklarında kirlenmenin bir göstergesi olarak kullanılmaktadır.
Azotlu bileşikler organik ve inorganik yapıda ve çok farklı oksidasyon seviyelerinde bulunabilir:
TKN ve amonyak azotu parametreleri organik azotu ölçmeye yardımcı parametrelerdir. TKN analiz metodunda, organik azot parçalanarak amonyağa dönüştürülür ve su da ki mevcut amonyakla birlikte ölçülerek TKN azotu bulunur.
Tespit edilen TKN-N miktarından mevcut amonyak azotu miktarı çıkarıldığında ise organik azot belirlenmiş olur. Suda organik azotun ve amonyak azotunun önemi, her ikisinin varlığının taze kirlenmenin bir göstergesi olmasıdır.
Taze kirlenmiş suların büyük bir bölümü organik azot ve amonyak formundadır (Şekil 3.2). Zamanla organik azot, amonyak azotuna dönüşür ve ortam aerobik ise amonyak da nitrit ve nitrata dönüşür (Toröz, 2013, s.636). Azotun büyük oranda nitrat formunda olması kirlenmenin eski olduğuna işaret eder.
Yerüstü ve yer altı sularında doğal amonyak seviyeleri genellikle 0,2 mg/L’nin altındadır. Anaerobik yer altı sularında 3 mg/L’ye kadar konsantrasyonlar görülebilir.
İçme sularında amonyak bulunması halinde bakır boru ve tesisatta korozyona ve banyo malzemelerinde bakır lekelerine sebep olabilmektedir.
Ayrıca bakteri ve alg gelişimine de yardımcı olmakla birlikte, sudaki nitrit konsantrasyonunun da artışına sebep olabilir. Sudaki amonyağın koku eşiği 1,5 mg/L’dir, ancak korozyon eşiği 0,5 mg/L’dir (NHMRC, 2014, s. 397).
Sağlık üzerine etkileri
Amonyağın insanlar üzerinde toksik etkisinin görülebilmesi için alınan konsantrasyonların, vücudun detoksifikasyon kapasitesinden yüksek olması gereklidir. Yüksek miktardaki amonyak alımlarında, metabolizmanın asit-baz dengesi bozularak glikoz toleransı etkilenir ve dokuların insülin hassasiyeti azalır (NHMRC, 2014, s. 397).
Arıtma yöntemleri
Kimyasal veya biyolojik oksidasyon ile içme suyu kaynaklarındaki amonyak konsantrasyonları azaltılabilir.
